Zelfvoorzienendheid is voor mij een onomkeerbare trend de komende jaren. Dat geldt niet alleen op het gebied van thuiszorg en energie, maar ook voor voedsel. Toen mijn dorpsvriend Hans Peek en zijn vrouw Saskia vertelden over hun plannen voor een voedselbos in Oud-Zuilen was ik direct nieuwsgierig en bereid mee te helpen.

Vorige maand heb ik met tientallen andere vrijwilligers een dag meegeholpen met het planten van bomen en struiken op landgoed Oostwaard. Tussendoor hing ik aan de lippen van Xavier San Giorgi, de architect van dit bos, dat in de loop van volgend jaar al zal leiden tot de eerste (bescheiden) oogst.

Ecologische principes
Een voedselbos is een door mensen gecreëerde plantengemeenschap waarbij slim gebruik wordt gemaakt van ecologische principes die kenmerkend zijn voor een natuurlijk bos. Zonder gebruik te hoeven maken van (kunst) mest of bestrijdingsmiddelen. Uitgangspunt hierbij is diversiteit en het gebruik van meerdere vegetatielagen, die elkaar ondersteunen. Hierbij moet je denken aan:
1 de kruinlaag van de grote bomen (tamme kastanje, walnoot, kers)
2 kleinere bomen en grotere struiken die tot de onderkant van de hoogste kruinen reiken (halfstam fruitbomen, hazelaar, pawpaw)
3 lagere struiken (aalbes, kruisbes, buffelbes)
4 de kruidlaag (struisvaren, Turkse rabarber, udo)
5 grondbedekkers (aardbei, Siberische postelein, daslook)
6 wortel en knollenlaag (aardamandel, aardkastanje, oca)
7 klimplanten die zich door meerdere lagen slingeren (akebia, kiwi, Chinese vijfsmakenbes)

Hoge biodiversiteit is een belangrijk kenmerk van een natuurlijk bos. Niet alleen door de aanwezigheid van veel verschillende soorten planten, maar juist ook door de grote aantallen insecten, vogels en zoogdieren. De plantenrijkdom is de primaire voorwaarde voor het bestaan van dieren (hun voedselketen begint bij het benutten van het organische voedsel dat planten met behulp van zonlicht opbouwen). Veel dieren vervullen vervolgens weer een cruciale rol voor de plantenwereld. Denk hierbij aan bestuiving (hommels, bijen, zweefvliegen), plaagbeheersing (lieveheersbeestjes, oorwormen, zweefvliegen), bemesting (vogels, zoogdieren), verspreiding van zaden (gaaien, muizen). Deze wisselwerking binnen het ecosysteem van een (voedsel)bos voorkomt onevenwichtigheden.

Smakelijke ontdekkingstocht
Alleen al het ontwerp is een smakelijke ontdekkingstocht, zo concludeer ik. Afhankelijk van het passende microklimaat kun je zelfs perziken, abrikozen en amandelen hier laten rijpen. Xavier San Giorgi heeft zich helemaal uitgeleefd met het ontwerp. Hij schat dat er tienduizenden bomen en struiken vanuit alle plekken in de wereld zijn afgeleverd op de boerderij van Saskia en Hans Peek. De Chinese mahonieboom prikkelt nu al de geesten en smaakpapillen, want de bladscheuten zijn zo lekker dat ze de vergelijking met Franse uiensoep kunnen doorstaan.

Xavier, geboren in Leiden, maar zoon van een Spaanse vader, raakt niet uitgepraat over het paradijs van Hans en Saskia. ,,Er komen ook bomen zoals tamme kastanjes, hazelaars, lindebomen en kaki-bomen. En pawpaw-struiken, een laag met kruiden als daslook en Turkse rabarber en bodembedekkers zoals daglelie. Er komt een wortel- en knollenlaag met bijvoorbeeld knolcapucien en de Amerikaanse grondnoot. En klimplanten die door meerdere lagen heen slingeren, zoals druiven en kiwi, maar ook klimmers die in de schaduw een goede oogst geven. Voor het vee maken we voederhagen. Het voedselbos wordt 1,7 hectare groot en daarmee is het voorlopig in een keer het grootste voedselbos van Nederland.’’

Oostwaard, gewijde grond
Met het voedselbos krijg het landgoed dat al drie generaties in bezit is van de familie Peek een nieuwe toekomst. De boerderij staat op gewijde grond, want Oostwaard vormde een onderdeel van de Sint-Stevensabdij, een klooster dat in 1131 is gesticht. Afgelopen jaren heeft de familie de boerderij gerestaureerd. Nu worden de voorbereidingen getroffen voor biologische landbouw. De wens is dat over een jaar of vijf de oogst kan worden verkocht aan buurtbewoners en restaurants in de omgeving.

Mijn werkdag benutte ik ook voor het maken van een sfeerimpressie: